Μια συνάντηση του Λυσία με τον Ντεγκά. Ο λόγος Υπέρ του αδυνάτου στο στόμα της Μικρής χορεύτριας δεκατεσσάρων ετών. Η παράσταση "Υπέρ Αδυνάτου" συνδυάζει δύο φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους πράγματα για να μιλήσει για τον Άνθρωπο που σε οποιαδήποτε εποχή αναγκάζεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα να συνδυάσετε το κείμενο του Λυσία με ένα έργο γλυπτικής;

Δ. Ράπτης: Η ιδέα δουλεύτηκε από τον Θοδωρή και τη Δέσποινα. Το σημαντικό για μένα, ως χορογράφο και μετέπειτα ως ερμηνευτή-χορευτή, ήταν ο τρόπος που μου μετέδωσαν την ιδέα αυτή. Ένας τρόπος γεμάτος εικόνες και αφορμές κινησιολογικής έκφρασης, για τον συνδυασμό του λόγου του Λυσία με το γλυπτό του Ντεγκά.

Δ. Σαραφείδου: Δεν ήταν προϊόν σκέψης, αλλά αυτόματου συνειρμού. Μπορεί να ήταν η στάση της μικρής «άσχημης» χορεύτριας, μια στάση του παιδιού που στέκει να του τα ψάλλει ο δάσκαλος, αποφασισμένο να μη λυγίσει, στάση ανθρώπου που βάλλεται αλλά κρατάει τη συγκρότησή του, δε διαλύεται, που φάνηκε να ταιριάζει με το λόγο του Λυσία, το λόγο ενός ανθρώπου που αναγκάζεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να αγωνιστεί για τα αυτονόητα.

Θ. Τσαπακίδης: Η ιδέα είναι της Δέσποινας Σαραφείδου. Οι πιο ετερόκλητες συναντήσεις είναι αυτές που ενδέχεται να διαφύγουν από τη σφαίρα της κοινοτοπίας, ένας αστακός και μια συσκευή τηλεφώνου, για παράδειγμα, μια λεκάνη-καπέλο και ένας κατά φαντασίαν ιππότης, ένα άγαλμα του 19ου αιώνα και ένας δικανικός λόγος του 4ου π.Χ.

Και το κείμενο ήταν πρωτοπόρο αλλά και το συγκεκριμένο γλυπτό είχε προκαλέσει έντονες αντιδράσεις για την εποχή τους, ποιος ο στόχος της παράστασης;

Δ. Ράπτης: Ο στόχος είναι η φωνή στο σήμερα. Η υπενθύμιση και παράλληλα η κατανόηση της θέσης τού αδυνάτου εις το διηνεκές.

Δ. Σαραφείδου: Για μας το κίνητρο ήταν να εκφράσουμε τη δική μας συγκίνηση από την αειθαλή γλώσσα του Λυσία και την υπέροχη ακινησία της μικρής χορεύτριας. Να μιλήσουμε για την κατάσταση της «έκθεσης», να αναρωτηθούμε για τη θέση των αδύναμων σήμερα. Οι θεατές θα απαντήσουν με τη δική τους αντίδραση.

Θ. Τσαπακίδης: Για το αν ήταν πρωτοπόρος ο λόγος του Λυσία, δεν το γνωρίζω. Ότι η «μικρή χορεύτρια δεκατεσσάρων ετών», το γλυπτό του Ντεγκά, προκάλεσε αντιδράσεις, αυτό, ναι, το γνωρίζουμε. Ωστόσο ούτε ο όποιος καινοτόμος χαρακτήρας του «λόγου υπέρ του Αδυνατού» ούτε η ανατρεπτικότητα του γλυπτού είναι το κύριο μέλημα της παράστασης.  

Ποια η σύνδεση του ηλικιωμένου/ανάπηρου και της μικρής ανήλικης μπαλαρίνας;

Δ. Ράπτης: Και οι δύο έγιναν στόχος. Στόχος και αφορμή. Αφορμή προσοχής, ύπαρξης, λόγου, συγκίνησης, κατάκρισης, σε διαφορετικές εποχές. Όπως και στη δική μας. Ο «αδύνατος» δεν έχει ηλικία, τόπο και χρόνο. Είναι μια βιωματική κατάσταση που μπορεί να τη συναντήσουμε οπουδήποτε και να αφορά οποιονδήποτε.

Δ. Σαραφείδου: Είναι και οι δύο όψεις της ίδιας ανθρώπινης συνθήκης. Πρόκειται για ανώνυμους, μικρούς ανθρώπους, που παρότι κατηγορούνται για αλαζονεία, επικρίνονται για την ηθική τους κ.λπ., στέκονται στα πόδια τους και παλεύουν για τον ατομικό τους χώρο. Όσο το ψάχνουμε, τόσο ανακαλύπτουμε περισσότερους συσχετισμούς, σε διάφορα επίπεδα. Για παράδειγμα, ο αδύνατος του Λυσία αγωνίζεται για «έναν οβολό» που θα τον σώσει από την ένδεια. Στις αναλύσεις τους για τη μικρή χορεύτρια, κάποιοι τεχνοκριτικοί έχουν μιλήσει για τη φουσκωμένη κοιλιά της, ένδειξη πείνας.

Θ. Τσαπακίδης: Σαν κάρτα της Unicef ακούγεται αυτό.

Kαι ο αδύνατος και η μπαλαρίνα ανήκουν σε ομάδες που δεν έχουν τόσο μεγάλη κοινωνική δύναμη αλλά μάχονται για τα δικαιώματά τους, πώς αποτυπώνεται αυτό στη σκηνική σύνθεση που παρουσιάζετε;

Δ. Ράπτης: Το κείμενο και οι εικόνες που δημιουργούμε με τα σώματά μας νομίζω πως δίνουν στον θεατή την κατάσταση του αδύναμου που αγωνίζεται.

Δ. Σαραφείδου: Με την προσπάθεια να εξεικονίσουμε τον «ανυπεράσπιστο», τον αδύναμο που αγωνίζεται χωρίς να χάνει την αξιοπρέπεια και το χιούμορ του.

Θ. Τσαπακίδης: Τους βάζουμε σε μια βιτρίνα. Σημεία των καιρών, θα μου πείτε. Ακριβώς. Εκεί λοιπόν συναντιούνται πλέον σήμερα.

Πιστεύετε ότι σήμερα οι αδύναμες κοινωνικές τάξεις έχουν βήμα να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους και να υπερασπιστούν τον ατομικό τους χώρο;

Δ. Ράπτης: Κάθε μέρα ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του και τον ατομικό του χώρο.  Υπεράσπιση δεν είναι μόνο η συμμετοχή σε μια πορεία, σε μια διαδήλωση. Είναι στιγμές στην καθημερινότητά σου από την ώρα που ξυπνάς.

Δ. Σαραφείδου: Σκέφτομαι τα παιδιά στα νυχτερινά σχολεία, εγκλωβισμένα στην καταγωγική τους ανέχεια, και αναγκασμένα να δουλεύουν για ελάχιστα, που σαφώς ξεκινούν τη ζωή τους με λιγότερα εφόδια απ’ ό,τι τα παιδιά άλλων τάξεων. Σκέφτομαι τους ηλικιωμένους που αγωνιούν για την περίθαλψη και τα φάρμακα που δεν μπορούν να πληρώσουν. Τους άνεργους που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης. Δεν ξέρω ποιο είναι το βήμα από το οποίο μπορούν να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους.

Θ. Τσαπακίδης: Βήμα, όχι. Η έννοια των κοινωνικών τάξεων, παρόλο που λόγω της οικονομικής κρίσης ήρθε πάλι στο προσκήνιο, έχω την εντύπωση ότι ως εννοιολογική εργαλείο είναι ιδιαίτερα προβληματική.

Μια μαθητευόμενη χορεύτρια εκτίθεται σαν «τέρας» μέσα στο κλουβί, ερήμην της. Πόσο συμβαίνει αυτό στην κοινωνία του σήμερα;

Δ. Ράπτης: Καθημερινά. Και δυστυχώς πλέον τα κλουβιά είναι αόρατα.

Δ. Σαραφείδου: Μου έρχονται στο νου φωτογραφίες παιδιών από τη Συρία που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Φωτογραφίες χαμογελαστών παιδιών σε διαφημίσεις. Διαφορετικές «αναπηρίες» όπου το βλέμμα στέκεται για λίγο όπως σε κάτι αξιοπερίεργο, με απόσταση όμως, δίχως εμπλοκή – περνούν και φεύγουν. Καμιά φορά μάς προκαλούν για να κοιτάξουμε με αληθινό ενδιαφέρον τον κόσμο γύρω μας και ίσως να κινητοποιηθούμε.

Θ. Τσαπακίδης: Νομίζω ότι η απάντηση είναι προφανής. Ακόμα πιο ενδιαφέρον θεωρώ το ερώτημα, πόσες μαθητευόμενες χορεύτριες διαγκωνίζονται σήμερα για να εκτεθούν ως «τέρατα» μέσα σε κλουβί. Στην περίπτωσή μας, εσείς είστε το κλουβί και εγώ το τέρας, και δεν είμαι και καλή χορεύτρια.  

Υπάρχει σχέση ανάμεσα στην πολιτική και την τέχνη; Μπορεί η μία να επηρεάσει την άλλη;

Δ. Ράπτης: Αρκετές στιγμές η τέχνη ασχολείται με την πολιτική. Δεν θα μπορούσα βέβαια να πω το αντίστροφο. Και αυτό είναι το δυστύχημα.

Δ. Σαραφείδου: Γενικά, όντας εκφάνσεις της ζωής σε κοινωνία, αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία, κατά πολλούς τρόπους. Εξαρτάται όμως από το περιεχόμενο που αποδίδουμε σε αυτούς τους κακοπαθημένους όρους. Αν η πολιτική περιορίζεται στην εδραίωση και διαχείριση της εξουσίας, η τέχνη δεν μπορεί να επιδράσει ιδιαίτερα. Αν πολιτική είναι η καθημερινή μας δράση με στόχο την κοινωνική ενότητα και ευημερία, ναι, η τέχνη μπορεί να την επηρεάσει, βαθαίνοντας την οπτική μας για τον κόσμο.

Θ. Τσαπακίδης: Νομίζω ότι στις ΗΠΑ προτιμούν πλέον τον Κέιβιν Σπέισι για πρόεδρο. Θα μπορούσε να είναι, με ένα χρονικό άλμα, ο διάδοχος του Ρέιγκαν.

Καθώς η παράσταση έχει ήδη παρουσιαστεί ποιές οι αντιδράσεις του κοινού και τα σχόλια;

Δ. Ράπτης: Μοναδικές όπως και ο κάθε θεατής.

Δ. Σαραφείδου: Μέχρι τώρα, η ανταπόκριση ήταν πολύ θετική. Είναι μεγάλη χαρά να βλέπεις πως ό,τι σε κινητοποίησε για να φτιάξεις, κάτι γεφυρώνεται με την αίσθηση του κοινού. Το θέατρο άλλωστε δεν είναι το έργο των συντελεστών της παράστασης αποκλειστικά, είναι αυτό που γεννιέται ανάμεσα στον ερμηνευτή και στον θεατή, με τη συνέργεια και των δύο.

Θ. Τσαπακίδης: Αυτό που έχει παρουσιαστεί ήταν ένα προσχέδιο για δύο παραστάσεις, στο πλαίσιο της έρευνας που έγινε. Εξάλλου με τις υπάρχουσες συνθήκες παραγωγής κάτι άλλο ήταν ανέφικτο. Χάρη στην επιχορήγηση του Υπουργείου Πολιτισμού, κατέστη δυνατή η υλοποίηση μιας ολοκληρωμένη μορφής της, που παρουσιάζεται πλέον στο Ίδρυμα Άγγελου και Λητούς Κατακουζηνού, και που διαφέρει όσο ένα δίχρονο με τον ενήλικο εαυτό. Σας ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον σας.

* Η σκηνική σύνθεση "Υπέρ Αδυνάτου" θα παρουσιαστεί για 5 παραστάσεις στο Ίδρυμα Άγγελου & Λητώς Κατακουζηνού (5 έως 27 Μαϊου)