Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός μοιραζεται μαζί μας και κατ' επέκταση μαζί σας, τις σκέψεις του τώρα που βρίσκεται αναγκαστικά στο σπίτι του, όπως όλοι μας λόγω των μέτρων καραντίνας. Με αφορμή λοιπόν τον εγκλεισμό, ο Άρης Λάσκος μιλά για τις συνθήκες που επικρατούν στο θεατρικό χώρο και πως καλό θα είναι, να αναθεωρήσουμε όλοι μας -κράτος και φορείς- τις αξίες  και τους στόχους για να προστατευτεί ο πολιτισμός μας. 

Δευτέρα 6/4/2020. 27 κι όλας μέρες από το κλείσιμο των θεάτρων.

27 μέρες που απέδειξαν, με τον πιο επώδυνο – δυστυχώς – τρόπο, πόσο σαθρές είναι οι βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται το σύγχρονο θέατρο και κατ’ επέκταση ο σύγχρονος πολιτισμός στην Ελλάδα: Με το που ανακοινώθηκαν τα «μέτρα στήριξης» για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις που επλήγησαν, είναι σαν να αποκαλύφθηκε ότι τόσο καιρό κρύβουμε όλοι μας κάτω από το χαλί.

Κάπου διάβασα πως στην Κίνα ο κορονοϊός αποκαλείται «ιός της αλήθειας». Και κατά μία διεστραμμένη έννοια είναι:

Είναι αλήθεια ότι οι πιο πολλοί ηθοποιοί δεν ασφαλίζονται και δεν πληρώνονται για τις πρόβες κι έτσι, αν τώρα ήταν σε περίοδο προετοιμασίας μιας παραγωγής, πολύ απλά μένουν άνεργοι και αστήρικτοι.

Είναι αλήθεια ότι σχεδόν όλοι οι καλλιτεχνικοί συντελεστές (σκηνοθέτες, μουσικοί, σκηνογράφοι, χορογράφοι, ενδυματολόγοι, υπεύθυνοι επικοινωνίας, βοηθοί, μεταφραστές, δραματουργοί) πληρώνονται με μπλοκάκι που κόβουν είτε πριν την  πρεμιέρα των παραστάσεων, είτε σε άλλο χρόνο (όποτε μπορεί ο παραγωγός ή όποτε εκταμιευτούν τα χρήματα από τον όποιο κρατικό φορέα) και έτσι – ακόμα κι αν τώρα έτρεχαν παραγωγές τους -  και πάλι μένουν ακάλυπτοι.

Είναι αλήθεια ότι πολλοί από αυτούς δεν προϋπολογίζουν την αμοιβή τους προκειμένου να ανεβεί μια παράσταση και προσδοκούν ποσοστό επί των όποιων κερδών, άρα και πάλι δεν εμπίπτουν στα μέτρα.

Είναι αλήθεια ότι όλοι σχεδόν οι κρατικοί φορείς (δημοτικά φεστιβάλ, κέντρο κινηματογράφου, κ.ά.) αποπληρώνουν με δόσεις – πολύ συχνά μάλιστα σε αργότερο χρόνο από τον πραγματικό τις εκάστοτε παραγωγής – κάτι που οδηγεί όλα τα παραπάνω σε ακόμα μεγαλύτερη ανακολουθία μεταξύ σύμβασης εργαζόμενου και πραγματικού εργασίας του, προκειμένου να «βγει» η παραγωγή. Οι επιχορηγήσεις μάλιστα του Υπουργείου Πολιτισμού εκταμιεύονται τον Νοέμβριο, ανεξάρτητα από το αν η παραγωγή γίνεται τον Μάιο του επόμενου, όμως για να μην αφαιμαχθεί φορολογικά η κάθε εταιρεία παραγωγής (καθώς το Υπουργείο Οικονομικών δεν αναγνωρίζει την έννοια της καλλιτεχνικής σαιζόν, αλλά μόνο το «οικονομικό έτος», οφείλει να «καταναλώσει» το επιχορηγηθέν ποσό μέχρι 31/12 του προηγούμενου έτους!

Είναι αλήθεια λοιπόν, ότι πλην ελαχίστων εξαιρέσεων η εργασιακή συνθήκη στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο είναι κυριολεκτικά επισφαλής, ενώ κατά κανόνα δεν ανταποκρίνεται ούτε κατ’ ελάχιστο στην πραγματικότητα.

Είναι όμως αλήθεια ότι όλο αυτό το ανεχόμαστε πολλά χρόνια τώρα γιατί είμαστε πάρα πολλοί. Χωρίς καμία διαβάθμιση. Και μοιραία χωρίς καμία ομοψυχία και διάθεση συσπείρωσης. Είμαστε κυρίως μόνοι μας. Μονάδες. Όχι ομάδες. Όχι συντεχνία, σωματείο, ένωση, κλάδος, σύλλογός ή ότι άλλο. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω.

Πώς αλλιώς όμως; 24 δραματικές σχολές στην Ελλάδα (2 κρατικές και 22 ιδιωτικές, εγκεκριμένες από το Υπουργείο) με 12 – 20 απόφοιτους ηθοποιούς κάθε χρόνο η κάθε μία, μόλις μία σχολή σκηνοθεσίας που άνοιξε πέρυσι, 1400 παραστάσεις τον χρόνο, θέατρα με 2 ή 3 σκηνές που παρουσιάζουν 20-30 διαφορετικές παραγωγές τον χρόνο. Πολύ φτηνά εισιτήρια – που δεν ανταποκρίνονται στο κόστος, αναιμικές επιχορηγήσεις στα όρια του αστείου (αλήθεια ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ να κάνει παράσταση με 5000 ευρώ;), προσφορές των 3 ευρώ, προσκλήσεις, 1+1;

Είναι αλήθεια λοιπόν πως όλα αυτά τα χρόνια έχει δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος που αποδυναμώνει ολοένα περισσότερο τους εργαζόμενους στο θέατρο και σε απρόβλεπτες κρίσεις όπως η σημερινή, χωρίζει την πλειονότητα των εντελώς απροστάτευτων από τους λίγους τυχερούς που είχαν σύμβαση και μπόρεσαν να καλυφθούν από τα (όποια) μέτρα.

Είναι αλήθεια όμως πως το εποπτεύον Υπουργείο ολιγωρεί. Όχι μόνο τώρα, με την χαρακτηριστική εκκωφαντική σιωπή του που αναλώνεται μόνο σε μία επιστολή που καλεί μεταξύ άλλων τους καλλιτέχνες να διαθέσουν το έργο τους (πάλι) «ατελώς», αλλά όλα αυτά τα χρόνια, αφού δεν έχει μπορέσει ΠΟΤΕ ουσιαστικά να θέσει κάποιους κανόνες στην καλλιτεχνική αγορά. Να στηρίξει εμπράκτως τους καλλιτέχνες. Είμαστε από τις τελευταίες χώρες στην κατάταξη του ποιου ποσοστού του κρατικού προϋπολογισμού κατευθύνεται στον Πολιτισμό. Για να μην μιλήσω για την απουσία χορηγικών νόμων.

Σε αυτό το απόλυτα ΑΛΗΘΙΝΟ σκηνικό λοιπόν, το ελληνικό θέατρο αναγκάστηκε να μείνει βουβό, αποκομμένο από την οργανική του επαφή με το κοινό. Βάζοντας μας όλους σε μια αναγκαστική σιωπή.

Από τη μία μεριά εντελώς απαραίτητη σε όλους μας, που δουλεύαμε σε 2 ή 3 ή 4 δουλειές (σχετικές και άσχετες) με την τέχνη μας για να επιζήσουμε, που βιώναμε μια διαρκή διάσπαση. Απαραίτητη για να αναμετρηθούμε με τους εαυτούς μας, με το ποιοι είμαστε αν δεν ασκούμε την τέχνη μας, με το γιατί τελικά κάνουμε την τέχνη μας και κυρίως μας φέρνει αντιμέτωπους με αυτές τις αλήθειες…

Είναι αλήθεια λοιπόν πως όταν βγούμε από αυτό, θα πρέπει να αναθεωρήσουμε πολλά. Να διεκδικήσουμε τους όρους εργασίας και διαβίωσής μας. Να συσπειρωθούμε σε όργανα εκπροσώπησης και διεκδίκησης. Να διαταράξουμε τις προηγούμενες τακτικές. Να φωνάξουμε στο Υπουργείο να μας ακούσει και να αφήσει την «αξιοποίηση» των παλατιών στο Τατόι.

Να μάθουμε όμως επίσης και να σιωπούμε που και που. Και να εξετάζουμε αν αυτό που προτείνουμε, είναι απαραίτητο. Μπορούμε όντως να σκηνοθετούμε 4 έργα στη διάρκεια ενός έτους; Να παίζουμε σε 3 παραστάσεις την εβδομάδα; Σε ποιόν απευθυνόμαστε; Μας έχει ανάγκη;

Είναι απαραίτητο. Διαφορετικά σε επόμενη κρίση – και οι επιδημιολόγοι προειδοποιούν πως έρχονται κι άλλες – θα βρεθούμε πάλι, χωρίς σωσίβιο στον ωκεανό. Και είναι κρίμα.

Γιατί επίσης αλήθεια είναι, πως – οικονομικά και μόνο – ο Πολιτισμός είναι μια βαριά βιομηχανία. Που παράγει υπεραξία. Και απασχολεί χιλιάδες εργαζόμενους, όχι μόνο στη σκηνή, αλλά και κάτω από αυτήν (ταξιθεσία, καθαρισμός, κυλικεία, ταμεία, ticketing, γραφίστες, δημοσιογράφοι, τυπογράφοι, ξυλουργοί, κατασκευαστές, μεταφορικές εταιρείες, μοδίστρες, ιδιοκτήτες αιθουσών πρόβας, κτλ κτλ κτλ). Εργαζόμενους που ναι μεν «κάνουν το χόμπι τους», αλλά το κάνουν με κόπο και ιδρώτα, δουλεύοντας κανονικά, όπως άλλωστε και κάθε εργαζόμενος που αγαπάει τη δουλειά του.

Γιατί πάνω από όλα ΑΛΗΘΕΙΑ είναι, αναντίρρητη μάλιστα, πως ο Πολιτισμός είναι απόλυτη ανάγκη και ψυχικό στήριγμα του ανθρώπου. Σκεφτείτε πως θα ήταν η ζωή μας στην καραντίνα χωρίς θέατρο (Online), ταινίες, σειρές, μουσική, βιβλία και εικονικές περιηγήσεις στα μουσεία του κόσμου.

Πρέπει να τον περιφρουρήσουμε. Ας αρπάξουμε αυτήν την βίαιη ευκαιρία για να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να διαμορφώσουμε αυτούς τους όρους προστασίας του.