Συνέντευξη

Νίκος Ψαρράς: Ο ηθοποιός όταν βρίσκεται πάνω στη σκηνή και παίζει, έχει και μια πολιτική θέση

26 Νοεμβρίου 2019  |  από Πέπη Καλλίλα
Νίκος Ψαρράς: Ο ηθοποιός όταν βρίσκεται πάνω στη σκηνή και παίζει, έχει και μια πολιτική θέση
Μια συζήτηση με αφορμή την παράσταση Himmelweg για την άνοδο του φασιμού στην Ευρώπη και τον σκοπό της τέχνης γενικότερα

Μίλησέ μας λίγο για το ρόλο σου στην παράσταση.

Δεν παίζω έναν οποιοδήποτε Γερμανό πολίτη, παίζω έναν διοικητή ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης, έναν στρατιωτικό. Το δράμα και η έκπληξη με όλους αυτούς τους ανθρώπους (γιατί ξέρεις όταν πιάνεις ένα θέμα όπως είναι το ολοκαύτωμα, απαιτεί φοβερή έρευνα. Για να βάλεις τη δικιά σου πινελιά σε αυτό, πρέπει να έχεις διαβάσει. Από το τι σήμαινε ολοκαύτωμα, από το τι σήμαινε όλη τους η ιδέα για το ζωτικό τους χώρο που έψαχναν οι Γερμανοί, για την Αρεία φυλή κλπ.) Μετά λοιπόν από όλη αυτήν την έρευνα καταλάβαμε ότι όσοι επιζήσανε, γιατί έγινε μια φοβερή εκκαθάριση από το 1933 ώς το 1939 σε όλους τους αντιφρονούντες, όσοι έμειναν λοιπόν και ανέλαβαν θέσεις διοικητών, λοχαγών, πρωτοπαλίκαρα δηλαδή, ήταν άνθρωποι πολύ μορφωμένοι.

Ο δικός μου χαρακτήρας είναι ένας άνθρωπος φιλότεχνος, μιλάει συνέχεια για το θέατρο και όποτε πνίγεται στη δουλειά του, πηγαίνει στο Βερολίνο να δει θέατρο. Το θέατρο είναι η ανάσα του. Ήταν ένας άνθρωπος που άκουγε Σούμαν και έκλαιγε. Και μόλις τελείωνε αυτό, σήκωνε το όπλο και σκότωνε. Οταν καλείσαι να υποδυθείς έναν τέτοιο χαρακτήρα, πάντα ψάχνεις τρόπους να τον δικαιολογήσεις σας ηθοποιός, μέσα σου. Εσύ δεν πρέπει να παίξεις τον αρνητικό, τον κακό. Και αν λαμβάνεις σήμα από τους θεατές ότι τους παίρνεις με το μέρος σου, αυτό είναι φοβερό κέρδος.

 

Πώς καταλαβαίνεις ότι παίρνεις μαζί σου τους θεατές;

Αυτό το καταλαβαίνεις την ώρα που παίζεις ή στο λένε. Τους νιώθεις τους θεατές, τους νιώθεις στη σιωπή, ξέρεις αν τους έχεις μαζί σου. Όλο το θέατρο είναι δούναι και λαβείν. Πάντα έχεις αίσθηση του τι συμβαίνει στην πλατεία. Καταλαβαίνεις αν το κοινό είναι ανήσυχο, αν είναι μαζί σου, αν του αρέσει αυτό που βλέπει. Έρχεται από την εμπειρία κι από τη χαλάρωση. Τα πρώτα χρόνια πάντα ένας ηθοποιός είναι πολύ αγχωμένος. Βέβαια το άγχος δε φεύγει ποτέ. Κι εγώ σήμερα και κάθε φορά πριν βγω στη σκηνή τρέμω σαν το ψάρι... κι ας είμαι Ψαρράς! (γέλια)

 

Himmelweg (ο δρόμος προς τον ουρανό). Τι σημαίνει «ο δρόμος προς τον ουρανό»;

Έτσι είχαν ονομάσει οι Γερμανοί την τελευταία ράμπα πριν το θάλαμο αερίων. Δηλαδή είναι τρομακτικό πράγμα. Βρέθηκαν σε αυτήν τη ράμπα εκατομμύρια άνθρωποι μην ξέροντας πού πηγαίνουν. Δεν τους έλεγε κανείς τίποτα. Ζούσαν σε ένα τρόμο. Απίστευτη κτηνωδία.

 

Διάβασα το κείμενο και ανατρίχιασα. Είναι μια ιστορία σχεδόν άγνωστη στους περισσότερους.

Στην ουσία ήταν ένα φιάσκο. Έφτιαξαν μια θεατρική παράσταση για να ξεγελάσουν την κοινή γνώμη. Γιατί υπήρχε μια ανησυχία, πού πάνε, πού δουλεύουν όλα αυτά τα εκατομμύρια Εβραίοι. Έτσι έχτισαν μια ψεύτικη πόλη σε έναν μεταγωγικό σταθμό στην περιοχή Ρεζίν, έξω από την Πράγα, σταμάτησαν κάποια τρένα κυρίως με καλλιτέχνες και τους εκπαίδευσαν, έκαναν πρόβα δηλαδή, διάλεξαν τους κατάλληλους, και πήγε μια τριμελής επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού και πέρασε μια ολόκληρη μέρα μαζί τους. Δεν κατάλαβε κανείς ότι ήταν ένα ψέμα κι ότι μέτα τους έστειλαν όλους στο Άουσβιτς.

Δηλαδή η επιτροπή αυτή είδε αυτό το στημένο σκηνικό, θεώρησε ότι δεν είναι αληθείς οι φήμες και έφυγε;

Ναι, αυτό συνέβη ουσιαστικά. Γύρισαν στην Ευρώπη και είπαν ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι με ριγέ πυζάμες, δεν υπάρχουν υψικάμινοι και ότι όλα αυτά είναι φήμες και ανοησίες. Οι άνθρωποι έτρωγαν κανονικά, δούλευαν, ήταν ευτυχισμένοι, έπαιζαν ποδόσφαιρο. Μάλιστα παρακολούθησαν μια παιδική όπερα όπου τα παιδάκια τραγούδησαν στα τσέχικα. Ο Χίτλερ μάλιστα μετά την επιτυχία που είχε αυτή η στημένη παρουσίαση μιας ψεύτικης πόλης, γύρισε κάτι σαν ταινία με τον τίτλο «Ο Χίτλερ χαρίζει στους Εβραίους μια πόλη», από την οποία σώθηκαν 16 λεπτά και φαίνεται στο τέλος που κλείνει η αυλαία, ανοίγει η πίσω πόρτα και τους φορτώνουν όλους στα τρένα για το Άουσβιτς. Πολύ ανατριχιαστικό.

 

Αυτή η ιστορία έχει να κάνει πολύ και με το σήμερα. Γιατί το έργο αυτό γράφτηκε το 2004.

Ο συγγραφέας του έργου, Χουάν Μαγιόρκα, είναι ένας πολύ ωραίος τύπος, ήρθε μάλιστα και στο Φεστιβάλ Αθηνών το καλοκαίρι και μας είδε. Ο Μαγιόρκα λοιπόν δεν ήθελε να γράψει ένα έργο για το Ολοκαύτωμα, αλλά με αφορμή το Ολοκαύτωμα, ένα έργο για τον κίνδυνο του φασισμού και όλων των ακραίων φαινομένων. Γιατί αυτή η επιχείρηση των Γερμανών για την εξαφάνιση των Εβραίων, ονομαζόταν από τον Γκέμπελς και το Υπουργείο Προπαγάνδας «Επιχείρηση ωραιοποίησης». Όλα ωραιοποιούνται προκειμένου να πετύχουν ένα στόχο. Η αλήθεια όμως είναι πολύ πιο σκληρή. Η άνοδος του φασιμού είναι εμφανής στην κεντρική Ευρώπη.

 

Γιατί είναι τόσο εμφανής σήμερα; Τι συμβαίνει;

Γιατί ο κόσμος παθιάζεται με το έθνος του. Γιατί όλοι θεωρούν ότι η δικιά του φυλή είναι η καλύτερη. Γιατί θεωρούν ότι αν οι άλλοι δεν είναι στα δικά τους πρότυπα πρέπει να εξοντωθούν.  Είναι πολύ λυπηρό. Υπάρχει χώρος για όλους, ο καθένας να είναι ελεύθερος να επιλέγει το θρήσκευμά του, το σεξουαλικό προσανατολισμό του. Αλλά υπάρχει μεγάλο συντηρητισμός, υπάρχει φοβία και η κρίση βοηθά προς αυτήν την κατεύθυνση. Και φυσικά μια ατμόσφαιρα διαμορφώνεται πολύ από τις κυβερνήσεις και τα ΜΜΕ.

 

Ο ηθοποιός πρέπει να παίρνει πολιτική θέση;

Ο ηθοποιός όταν βρίσκεται πάνω στη σκηνή και παίζει, έχει και μια πολιτική θέση. Τώρα το να μιλάς ανοιχτά για την πολιτική, εξαρτάται από τον άνθρωπο. Όλοι μας θέλουμε το καλύτερο για τη χώρα μας. Θέλουμε όμως οι κυβερνώντες, εκείνοι που ηγούνται, να είναι σώφρονες, να μην κοιτάνε το βόλεμα, να μην κοιτάνε την καρέκλα, να θυμούνται τι έταξαν προεκλογικά. Εγώ δεν είμαι υπέρ του να βγαίνεις ανοιχτά και να μιλάς για την πολιτική, αλλά μερικές φορές όταν βλέπεις αδικίες δεν γίνεται να μη μιλήσεις.

 

Ο σκοπός της τέχνης ποιος είναι;

Η τέχνη είναι πνευματική τροφή. Ο σκοπός της είναι να σε προβληματίσει, να σε συγκινήσει, να σε μετακινήσει, να σε ψυχαγωγήσει. Σου δίνει τα ερεθίσματα για να σκέφτεσαι πιο κριτικά ενδεχομένως.

 

Σε έχει επηρεάσει στη δουλειά σου το γεγονός ότι έχεις γίνει πατέρας;

Πιστεύω ότι οι ηθοποιοί που γίνονται γονείς, γίνονται πολύ καλύτεροι στη δουλειά τους. Υπάρχει ένα πολύ ισχυρό φίλτρο πια, όλα τα λόγια τα λες από άλλο πρίσμα. Τα παιδιά είναι κάτι πολύ σημαντικό στις ζωές μας. Τους δίνεις αγάπη χωρίς να περιμένεις αντάλλαγμα. Σταματάς να είσαι εγωιστής. Μπορείς να είσαι το κέντρο της προσοχής μόνο πάνω στη σκηνή, στο σπίτι σου ας είναι κάποιος άλλος το κέντρο!